Szyk zdania w niemieckim

Szyk zdania w języku niemieckim

Tworząc zdania, musimy trzymać się pewnych zasad. Każde z nich składa się z różnych elementów i trzeba pamiętać o tym, żeby ustawić je w odpowiedniej kolejności. Za chwilę omówimy szyk zdania w niemieckim, żebyś mógł wypowiadać się poprawnie i swobodnie zarazem. Przypomnimy Ci, czym jest podmiot i jaką pełni funkcję. Podpowiemy też, jak go ustalić i wyjaśnimy, co kryje się pod pojęciem inwersji. Z naszą pomocą gramatyka niemiecka nie będzie Ci sprawiała problemów. 🙂 Chwyć kubek z kawą i bierzmy się do pracy!

Co to jest człon zdania?

Części składowe zdania, czyli po prostu różne słowa, jak również spójniki, różnie wpływają na szyk zdania. Każde zdanie można rozłożyć na różne „cegiełki” i poprzesuwać je na różne pozycje w zdaniu – ale trzeba się przy tym trzymać pewnych zasad.

W języku niemieckim jedną z najważniejszych zasad budowy zdania jest to, że poprawne zdanie składa się z co najmniej jednego podmiotu (osoby lub rzeczy) i jednego czasownika. Co ciekawe, po polsku jest inaczej. Na pewno często sam budujesz zdania bez podmiotu i zamiast: „Ja słucham radia.” mówisz „Słucham radia.” Po niemiecku to niedopuszczalne. Musi być: „Ich höre Radio.”

Co to jest podmiot?

Podmiotem jest zawsze ta część w zdaniu, która coś robi. Jest to osoba, rzecz, zwierzę itd.

• Ich höre Radio. / (Ja) słucham radia.

Aby ustalić podmiot, można po prostu zadać pytania “Wer?” “Was?” / “Kto?” “Co?”. To natomiast oznacza, że ta część zdania jest zawsze w Nominativie.

• Wer hört Radio? Ich. / Kto słucha radia? Ja.

Co to jest czasownik?

Czasownik opisuje czynność, którą wykonuje podmiot, czyli dana osoba lub rzecz. Czasownik zazwyczaj potrzebuje wsparcia rzeczownika, który uzupełnia jego znaczenie.

• Ich höre Radio. / Słucham radia.

Pytanie, które dostarcza nam tutaj informacji o czasowniku, brzmi:

• Was mache ich? / Co robię?
• Ich höre Radio. / Słucham radia.

Co to jest przedmiot?

Przedmiot nie jest konieczny do zbudowania zdania. Żeby zbudować (extremalnie ;)) proste zdanie wystarczy Ci podmiot i czasownik. Większość zdań posiada jednak przedmiot, zwany też obiektem, który dopełnia sens zdania o dodatkową osobę lub rzecz. Przedmiot występuje najczęściej w Akkusativie i Dativie, ale również w Genitivie – chociaż to zdarza się dużo rzadziej. 

• Ich höre Radio. / Słucham radia.

Pytanie, które dostarcza nam tutaj informacji o przedmiocie, zależy od przypadku i jest to najczęściej Akkusativ, Dativ oraz bardzo rzadko Genitiv. Tutaj brzmi ono tak: 

• Was höre ich? / Czego słucham?
• Radio. / radia.

Gdzie stoi czasownik, a gdzie podmiot czyli ta najważniejsza „osoba” w zdaniu?

W prostych zdaniach (bez spójników), czasownik jest zawsze na drugim miejscu – niezależnie od tego, od jakiego elementu rozpoczyna się zdanie, czy od podmiotu (np. ich, du itd.) czy od jakiegoś innego słowa.

• Ich höre meistens Radio. – Zazwyczaj słucham radia.
• Meistens höre ich Radio. – Zazwyczaj słucham radia.

W drugim przykładzie mamy do czynienia z inwersją zdania. Jest to sytuacja, w której normalna kolejność zdania została zmieniona. W wyniku inwersji czasownik (np. hören) pojawia się przed podmiotem (np. ich).

Do czego służy inwersja?

Inwersja ma jedno główne zadanie: podkreślenie jednego wybranego słowa i umieszczenie go na początku zdania. Inwersja jest często stosowana jako środek stylistyczny, mający na celu pisanie w ładniejszy, bardziej elokwentny, umiejętny sposób. Dlatego też jest to temat, który pojawia się pod koniec poziomu podstawowego i otwiera drogę do pisania bardziej zaawansowanych zdań.

• Ich höre Radio meistens abends. – Słucham radia najczęściej wieczorem.
• Radio höre ich meistens abends. – Radia słucham najczęściej wieczorem.
• Abends höre ich meistens Radio. – Wieczorem najczęściej słucham radia.
• Meistens höre ich abends Radio. – Najczęściej słucham radia wieczorem.

Spójniki vs. szyk zdania

Jak już wiesz, w zdaniach złożonych pojawiają się spójniki, które wpływają na szyk zdania. W języku niemieckim mamy trzy różne szyki zdań. To, jakiego szyku musisz użyć w danym zdaniu, zależy właśnie od spójników. Omawialiśmy je już w poprzednich wpisach, ale dla przypomnienia zrobimy krótkie podsumowanie. W języku niemieckim wyróżniamy:

• szyk prosty, 
• szyk przestawny,
• szyk końcowy zdania.

Zerknij na poniższą tabelkę:

W szyku prostym zachowujemy typową kolejność elementów w zdaniu: spójnik + podmiot + odmieniony czasownik + reszta zdania. W szyku przestawnym podmiot i czasownik zamieniają się miejscami: spójnik + odmieniony czasownik + podmiot + reszta zdania. Ostatni szyk, czyli szyk końcowy rozdziela podmiot i czasownik. Podmiot znajduje się na drugim miejscu za spójnikiem, natomiast odmieniony czasownik ląduje na samym końcu zdania.

Szyk zdania w niemieckim – prosty, przestawny i końcowy

Nie było tak źle, prawda? Jeśli chodzi o szyk zdania, język niemiecki różni się od polskiego głównie tym, że zdanie bez podmiotu po prostu w nim nie występuje. Bez niego ani rusz. 😉 Oprócz tego do zbudowania wypowiedzi przyda Ci się czasownik, przedmiot, a często również spójnik. Pamiętaj, że będziesz miał do czynienia z szykiem prostym, przestawnym i końcowym.

Praktyka czyni mistrza, dlatego serdecznie zapraszamy Cię na nasz kurs niemieckiego online na poziomie podstawowym. Wrócimy tam do tego zagadnienia, podczas omawiania słownictwa dotyczącego radia i telewizji.

Możesz uczyć się, gdzie chcesz i kiedy chcesz, więc bez trudu połączysz zajęcia z pracą i domowymi obowiązkami. Pokażemy Ci niemiecki dla początkujących od tej praktycznej strony. Nie obawiaj się suchej teorii i niezrozumiałych formułek. Udostępnimy Ci aplikację na smartfona, interaktywne ćwiczenia i ciekawe e-booki. Będzie nam miło, gdy do nas dołączysz. 🙂 Do zobaczenia! Los geht’s!