Przyimki czasu z celownikiem i biernikiem

Przyimki czasu z celownikiem i biernikiem – poznaj sposób na ich naukę!

Większość z nas nie lubi samotności. Z chęcią otaczamy się innymi ludźmi, bo w końcu w towarzystwie jest nam znacznie raźniej. Niektóre części mowy wychodzą z tego samego założenia i dlatego przyimki nigdy nie występują same. 😉 Zawsze towarzyszą im inne słowa, z reguły przymiotniki i rzeczowniki. Dziś przedstawimy Ci przyimki czasu z celownikiem i biernikiem. Dowiesz się, czy można je odmieniać, do czego właściwie będą Ci potrzebne i na jakie pytania odpowiadają. Warto je zapamiętać, bo ze sprawdzonego źródła wiemy, że Niemcy używają ich na co dzień. Gotowy? Gramatyka niemiecka już na nas czeka!

Czym są przyimki?

Przyimki to krótkie słówka, które stoją przed rzeczownikiem lub zaimkiem (np. osobowym), do którego się odnoszą. Łączą one ze sobą poszczególne części zdania. Przyimki w języku niemieckim określane są również mianem słów wyrażających stosunek lub relację – die Verhältniswörter,  die Bezugswörter.

Znaczenie przyimka może się zmieniać w zależności od kontekstu, w którym go używamy. Często jest też tak, że tłumaczymy go wtedy na język polski w inny sposób. Mówimy więc o sytuacji, w której niemieckie i polskie przyimki nie pokrywają się jeden do jednego.

Jaka jest ich funkcja?

Za pomocą przyimka możesz pokazać, w jaki sposób co najmniej dwa słowa są ze sobą powiązane. W większości przypadków są to rzeczowniki. Czasami jednak są to też zaimki. My się jednak skoncentrujemy w tej lekcji na rzeczownikach.

Am Montag habe ich frei. – W poniedziałek mam wolne.

• Przyimek → an
• Rzeczownik → der Montag
• an + der = am Montag

W którym miejscu w zdaniu stoi przyimek?

Przyimków nigdy nie używamy samych. Żeby mogły one coś wyrazić i miały jakiś konkretny sens, potrzebują innych słów i kontekstu zdania. Zazwyczaj występują one przed rzeczownikiem oraz rodzajnikiem i przymiotnikiem, które towarzyszą danemu rzeczownikowi. Samych przyimków nie odmieniamy.

Jakie są rodzaje przyimków?

Przyimek wskazuje, w jaki sposób dane słowo odnosi się do innej rzeczy. Można podać informacje o miejscu, czasie, przyczynie i sposobie. Dlatego rozróżnia się przyimki miejsca, czasu, przyczyny i sposobu.

1. Przyimki miejsca – opisują pozycję lub ruch

Ich bin in der Stadt unterwegs. – Jestem w mieście.

2. Przyimki czasu – opisują czas

Am Montag habe ich frei. – W poniedziałek mam wolne.

3. Przyimki celu – opisują przyczynę lub cel działania

Wegen der Projekte kann ich nicht frei haben. – Ze względu na projekty nie mogę mieć wolnego.

4. Przyimki sposobu – opisują „jak” lub „w jaki sposób” coś się dzieje

Außer mir hat niemand in der Firma frei. – Poza mną nikt w firmie nie ma wolnego.

Jakich przyimków nauczysz się dzisiaj?

Dziś poznasz przyimki czasu. Przyimki czasu określają jakiś punkt w czasie lub czas trwania. Przyimki czasu są potrzebne, aby na przykład powiedzieć, jak późno idziesz spać lub jak długo będziesz na urlopie.

Am Montag habe ich frei. – W poniedziałek mam wolne.

• Przyimek → an
• Punkt w czasie → der Montag

Ich habe frei für zwei Wochen. – Mam wolne (na) dwa tygodnie.

• Przyimek → für
• Czas trwania → Wochen

Dziś poznasz 12 przyimków czasu, które opisują punkt w czasie lub czas trwania jakiegoś wydarzenia:

• an – w
• in – w, za
• um – o
• nach – po
• bei – w trakcie, podczas
• ab – od
• bis – do
• von – od
• vor – przed
• für – na
• über – ponad
• seit – od

Na jakie pytania odpowiadają przyimki czasu?

Przyimki czasu odpowiadają na następujące pytania:

Kiedy coś się dzieje? (punkt w czasie) – Wann passiert etwas?

• Im Frühling haben wir immer viele Feiertage. – Na wiosnę zawsze mamy dużo świąt.

Od kiedy? Do kiedy? Jak długo? (czas trwania) – Seit wann? Ab wann? Bis wann? Wie lange?

• Seit Jahren fahre ich in den Urlaub immer nach Italien. – Od lat zawsze jeżdżę na urlop do Włoch. 
• Wir haben von Montag bis Mittwoch frei. – Od poniedziałku do środy mamy wolne. 
• Ab nächsten Monat ist Sommer. – Od przyszłego miesiąca jest lato.

Z jakim przypadkiem łączy się przyimek?

Wiele przyimków wymaga konkretnego (zawsze tego samego) przypadku – na przykład Akkusativu albo Dativu. W Los geht’s! takie przyimki nazywamy przyimkami wiernymi.

Istnieją jednak również tzw. przyimki zmienne, po niemiecku Wechselpräpositionen. Czasami łączą się one w Akkusativem, a czasami w Dativem. My mówimy na nie przyimki niewierne.

Większość przyimków czasu jest wierna albo Akkusativowi albo Dativowi – ale uwaga: nie wszystkie! Zaznaczyłam je w tabelkach gwiazdką.

Wskazówka: Zawsze trzeba się upewnić, czy dany przyimek jest przyimkiem czasu, a nie na przykład przyimkiem miejsca. Przyimki „an”, „in”, „vor” jako przyimki czasu wymagają Dativu. Jeśli jednak występują jako przyimki miejsca, możesz użyć ich z Dativem lub Akkusativem. Tak samo jest z przyimkiem czasu „über” (Akk.). Jako przyimek miejsca łączy się też z Dativem.

„Seit” – wyjątkowy przyimek czasu

Przyimek „seit” („od”) odnosi się do wydarzeń, które rozpoczęły się w przeszłości, ale nie zostały jeszcze zakończone. Dlatego w takich zdaniach używa się czasu teraźniejszego, a nie czasu przeszłego (Präteritum lub Perfekt).

• Ich bin seit gestern krank.  / Jestem chory od wczoraj.

Kiedy nie musisz używać przyimków czasu?

Niektórych określeń czasu można użyć również bez przyimka czasu. Są to określenia czasu, które łączą się z Akkusativem.

• lata: 2015 war ich zum ersten Mal in Deutschland. – W 2015 roku po raz pierwszy byłem w Niemczech. 
• wyrażenia ze słowami: początek, środek, koniec: Anfang Juni kaufe ich einen neuen Kühlschrank. – Na początku czerwca kupuję nową lodówkę. 
• wyrażenia ze słowami: ostatni, ten i następny: Ich hatte letzte Woche zwei Prüfungen. – W zeszłym tygodniu miałem dwa egzaminy.

Przyimki czasu – typowo „polskie” błędy

Osoby uczące się języka niemieckiego często robią tzw. kalki językowe: jeśli w języku polskim używamy przyimka, to w języku niemieckim również go używają. Nie zawsze jednak możemy przełożyć wszystko jeden do jednego. Zerknij na poniższe przykłady:

W tym tygodniu jestem w biurze.

Błędnie: Ich bin in dieser Woche im Büro.

Poprawnie: Ich bin diese Woche im Büro.

Odezwę się w przyszłym tygodniu.

Błędnie: Ich melde mich in nächster Woche.

Poprawnie: Ich melde mich nächste Woche.

W ostatnim miesiącu miałam wolne.

Błędnie: Ich hatte im letzten Monat frei.

Poprawnie: Ich hatte letzten Monat frei.

“Stopienia”: co to jest?

Niektóre przyimki łączą się z rodzajnikiem określonym – wręcz się z nim stapiają. Najczęściej zdarza się to w przypadku „der” i „das”.

Te przyimki powinny “stapiać się” z rodzajnikiem:

• an + dem = am (am Dienstag)
• bei + dem = beim (beim Lernen)
• in + dem = im (im Mai)
• von + dem = vom (vom 22. Juli)

Łączenie przyimka z rodzajnikiem określonym jest czasami konieczne. Oznacza to, że w niektórych przypadkach przyimka i rodzajnika nigdy nie pisze się oddzielnie. Chodzi na przykład o daty i inne oznaczenia czasu, np. 

• am Montag – w poniedziałek,
• am 29. Juli – 29 lipca,
• im August – w sierpniu,
• im Winter – w zimie.

Przyimki czasu z celownikiem i biernikiem – dlaczego powinieneś je znać?

Dopisz kolejny sukces do listy swoich osiągnięć! Znasz już przyimki czasu i wiesz, które łączą się z Akkusativem, a które z Dativem. Z pewnością pamiętasz też, kiedy możesz odpuścić sobie ich używanie. 🙂 Dzięki temu możesz dokładnie opowiedzieć kolegom, kiedy byłeś na wakacjach i jak długo pracujesz w swoim zawodzie.

Zgrana z nas drużyna, dlatego zapraszamy Cię na nasz kurs niemieckiego online na poziomie A1. Na zajęciach wrócimy do tego tematu, aby go pogłębić, dzieląc się z Tobą słownictwem, które również dotyczy czasu. Tak właśnie podchodzimy do nauki – kompleksowo. Otrzymasz od nas dostęp do autorskich materiałów, w których stawiamy nacisk na wiedzę praktyczną. Tu nie ma miejsca na nudę, bo zamierzamy udowodnić Ci, że niemiecki dla początkujących to fajna przygoda. Mamy nadzieję, że już wkrótce się spotkamy! Los geht’s!